آزمایش سالمونلا به عنوان یک آزمایش میکروبی، یکی از ضروری ترین و مهم ترین مواردی است که باید به صورت منظم و دوره ای، در خصوص آب، مواد غذایی و خوراک دام و طیور صورت پذیرد. به عبارت دیگر آنالیز مواد غذایی و در مرحله بعد آزمایش مواد غذایی از موارد اساسی در این زمینه محسوب می شود. سالمونلا به عنوان باکتری که در سرتاسر دنیا پراکنده است، نوعی میکروارگانیسم و از انواع باکتری های بیماری‌زا در نظر گرفته می شود. البته عوامل تاثیرگذار در بیماری زایی گونه های مختلف این باکتری متفاوت می باشد. به همین دلیل بررسی و شناخت این باکتری به انجام دقیق آنالیز سالمونلا در آزمایشگاه میکروبی نیاز دارد.
گونه های سالمونلا در میزبان های طبیعی از جمله انسان، دام، حیوانات وحشی و پرندگان به زیست خود ادامه می دهند. احتمال دفع این باکتری در افراد و دام ها، بدون ایجاد علائم بیماری و طی دوره مشخص بیماری وجود دارد. به همین دلیل حذف سالمونلا از محیط زیست، امری غیرممکن می باشد. چنانچه در بدن انسان عفونت اتفاق بیفتد، انتقال سالمونلا باعث به وجود آمدن بیماری های جدی می شود.
✅ آزمایش سالمونلا در آب
از آنجایی که یکی از راه های انتقال باکتری سالمونلا، آب می باشد، نیاز است به طور منظم وجود این نوع باکتری در آب، به وسیله آزمایش سالمونلا رصد و پایش شود. این موضوع زمانی که ریسک عفونت نیز پدید می آید، از اهمیت به سزایی برخوردار می شود. امکان وجود گونه های سالمونلا در آب های شهری، فاضلاب های کشاورزی، آب های شیرین (آب های سطحی، آشامیدنی) و همچنین آب دریا وجود دارد. همین امر انجام آزمایش سالمونلا به عنوان یک آزمایش میکروبی را بسیار حیاتی می کند.
برای شناسایی سالمونلا در آب، نیاز به مرحله تغلیظ وجود دارد. این موضوع به این دلیل است که سلول های سالمونلا می توانند در تعداد کم وجود داشته و در محیط آبی صدمه دیده باشند. به همین دلیل به منظور شناسایی آن ها و انجام آزمایش سالمونلا، باید ابتدا مرحله پیش غنی سازی صورت پذیرد.
سالمونلا در خوراک دام و طیور
یکی از مشکلاتی که در صنعت دام و طیور به وجود می آید، وجود باکتری سالمونلا در بدن حیوانات می باشد. این موضوع باعث شده است مراکز تولید و فرآوری طیور، از آزمایشگاه میکروبی متخصص، به منظور انجام آنالیز سالمونلا و انجام آزمایش میکروبی مورد نیاز، یعنی آزمایش سالمونلا در فراورده های خام و پخته شده دام و طیور استفاده کنند.
بازرسان سازمان دامپزشکی کشور نیز ملزم هستند نمونه های گوشت دام و طیور را به صورت دوره ای و منظم به آزمایشگاه میکروبی مورد اعتماد خود ارسال کنند تا این مراکز تولیدی، به وسیله آزمایش سالمونلا مورد کنترل قرار بگیرند. همچنین باید طی آزمایش مواد غذایی، به بررسی و آنالیز مواد غذایی پرداخت و از نبود باکتری سالمونلا در آن ها اطمینان حاصل نمود.
آنالیز مواد غذایی در خصوص وجود سالمونلا
شایع ترین میزان آلودگی به سالمونلا، بین کودکان زیر ۴ سال است. از جمله دلایل شیوع سالمونلا در انسان، مصرف غذا با منشاء حیوانی است. این غذاها که شامل تخم مرغ، گوشت قرمز، گوشت مرغ و شیر است، چنانچه پیش از مصرف به صورت صحیح نگهداری نشده باشند، امکان به وجود آوردن این مشکلات را خواهند داشت. همچنین در صورت مصرف آب آلوده به باکتری سالمونلا توسط انسان نیز این نوع آلودگی پدید خواهد آمد.
در صورت تماس مدفوع دام و طیور و آبزیان با بافت گوشت و طی فرآوری قصابی، امکان آلودگی گوشت به باکتری سالمونلا وجود خواهد داشت. همچنین امکان دارد برخی محصولات مانند میوه و سبزیجات هیدراته شده و حین پردازش با آب آلوده به سالمونلا، مورد شستشو قرار بگیرند.
بنابراین انجام آزمایش سالمونلا به عنوان آزمایش میکروبی، تبدیل به یکی از مهم ترین موارد در این زمینه می شود.
روش کشت و جداسازی سالمونلا در آزمایش مواد غذایی
در دمای ۳۷ درجه سانتی گراد، شرایط رشد سالمونلا به راحتی پدید می آید. این روش مراحل زیر را شامل می شود:
- پیش غنی سازی
- غنی سازی
- کشت در محیط انتخابی
- آزمایشهای بیوشیمیایی
محیط های کشت تجاری فراوانی همچون محیط کشت مک کانکی آگار، XLD آگار و محیط کشت سبز درخشان، در دسترس می باشد. همچنین محیط های کشت پیش غنی سازی بسیار زیادی همچون تتراتیونات و سلنیت نیز قابل استفاده هستند.
در مرحله پیش غنی سازی، به طور معمول از محیط های لاکتوز براث و آب پپتونه بافری استفاده خواهد شد. در مرحله غنی سازی نیز محیط های کشت مانند تتراتیونات و سلینت F مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله محیط های کشت انتخابی می توان به آگار سبز درخشان و سالمونلا شیگلا آگار اشاره نمود.
پیش غنی سازی آزمایش سالمونلا
آزمایشگاه رسوب آب (آزمایشگاه انوشه) همچون اکثر آزمایشگاه ها، به منظور انجام این آزمایش میکروبی مهم، یعنی آزمایش سالمونلا، از یک محیط کشت غنی سازی براث، کشت آن در یک محیط انتخابی و همچنین روش های تشخیص بیوشیمیایی به منظور آنالیز سالمونلا استفاده می کند. به صورت معمول نمونه ها با نسبت ۲۵ گرم در ۲۲۵ میلی لیتر لاکتوز براث یا آب پپتونه اضافه می شود. دما و زمان گرم خانه گذاری محیط لاکتوز براث یا آب پپتونه، به ترتیب ۳۷ درجه سانتی گراد و ۲۴ ساعت است.
غنی سازی آزمایش سالمونلا
در آزمایش سالمونلا، سوسپانسیون پیش غنی سازی شده در محیط های غنی سازی، باید به نسبت ۱ به ۱۰ در محیط های کشت سلنیت و تتراتیونات اضافه شود. همچنین شرایط این امر نیز دمای ۳۲ تا ۳۷ درجه سانتی گراد و مدت زمان ۱۸ تا ۲۴ ساعت در گرم خانه می باشد.
کشت سالمونلا در محیط های انتخابی
آگار سبز درخشان و XLD آگار، بیشترین مواردی هستند که در محیط های کشت انتخابی مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین دمای ۳۷ درجه سانتی گراد و مدت زمان ۲۴ ساعت گرم خانه نیز از جمله دیگر شرایط کشت سالمونلا در محیط های انتخابی و انجام مراحل آزمایش سالمونلا محسوب می شود.
تست بیوشیمیایی سالمونلا
جهت تایید سالمونلا از محیط های انتخابی توضیح داده شده تست های بیوشیمیایی همانند بررسی تخمیر قندها در محیط کشت TSI، بررسی محیط کشت اوره آگار و ال لایزین براث الزامی می باشد.
استفاده از آنتی بیوتیک ها به منظور حذف سالمونلا در بدن
از جمله تأثیراتی که آنتی بیوتیک ها در بدن انسان به وجود می آورند، کاهش تعداد باکتری های خوب در روده است. این امر منجر به کاهش توانایی بدن انسان و دام و طیور برای مبارزه با عفونت سالمونلا می شود. عفونت سالمونلا به طور معمول منجر به مرگ نخواهد شد. اما به وجود آمدن این اتفاق در برخی افراد همچون نوزادان، کودکان، افراد مسن، زنان باردار یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، خطرناک تلقی می شود. در صورت ورود عفونت سالمونلا به خون، امکان آلودگی بافت های سراسر بدن به وجود خواهد آمد.
بنابراین باید حتما به صورت منظم به انجام آزمایش سالمونلا پرداخت تا امنیت کافی در این زمینه تامین شود.
آزمایشگاه میکروبی تشخیص سالمونلا
آزمایشگاه رسوب آب (آزمایشگاه انوشه) در همکاری با سازمان دامپزشکی، سازمان ملی استاندارد ایران و سازمان حفاظت محیط زیست، به منظور کشت و جداسازی سالمونلا در آزمایش مواد غذایی و خوراک دام و طیور مشغول به انجام آزمایش سالمونلا و تشخیص آزمایشگاهی سالمونلا در مواد غذایی می باشد. این آزمایشگاه که دارای گواهینامه ایزو ۱۷۰۲۵ نیز می باشد، با استفاده از کادری مجرب و آموزش دیده، نگرانی و دغدغه تولیدکنندگان مواد غذایی و دام و طیور را با استفاده از انجام آزمایش سالمونلا رفع خواهد کرد.