اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی برای اطمینان از ایمنی غذا و حفاظت از سلامت عمومی اهمیت زیادی دارد. آفلاتوکسین یک ماده سرطان‌زا است که در صورت مصرف حتی در مقدار کم نیز خطرات جدی برای سلامتی خواهد داشت. این ماده در محصولات کشاورزی و در فرآیند تولید مواد غذایی کارخانه‌ای نیز ایجاد می‌شود. مهم است که میزان آفلاتوکسین در محصولات خوراکی اندازه گیری شود تا از حد تعیین شده توسط استانداردها تجاوز نکند. در این مقاله از وبسایت «رسوب آب» به طور کامل در مورد اثر آفلاتوکسین در مواد غذایی و روش‌های اندازه گیری این ماده خطرناک در آزمایشگاه صحبت می‌کنیم.
اهمیت اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی
آفلاتوکسین (Aflatoxin) نوعی مایکوتوکسین (سم قارچی) است که توسط دو گونه قارچ آسپرژیلوس تولید می‌شود. این قارچ به ویژه در مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب رشد می‌کند. انتظار می‌رود تغییرات آب و هوایی بر وجود آفلاتوکسین در مواد غذایی تأثیر بگذارد. آفلاتوکسین می‌تواند در مواد غذایی مانند بادام زمینی، پسته، آجیل درختی، ذرت، برنج، انجیر و سایر غذاهای خشک، ادویه‌ها، روغن‌های گیاهی خام و دانه‌های کاکائو در نتیجه آلودگی قارچی قبل و بعد از برداشت وجود داشته باشد. همچنین سم آفلاتوکسین در لبنیات مانند شیر وجود دارد.
چندین نوع آفلاتوکسین به طور طبیعی تولید می‌شوند که شامل نوع B1،B2 ،G1 و G2 هستند. آفلاتوکسین B1 رایج‌ترین آفلاتوکسین در غذا و در میان قوی‌ترین آفلاتوکسین‌های ژنوتوکسیک و سرطان‌زا است. برخی از محققان پیشنهاد می‌کنند که تأثیر آفلاتوکسین B1 در ایجاد سرطان در افراد ناقل ویروس هپاتیت B یا ویروس هپاتیت C قوی‌تر از انواع دیگر است. اینجاست که موضوع اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی اهمیت پیدا می‌کند، زیرا این ماده سمی تاثیر نامطلوبی بر سلامتی انسان دارد.
آفلاتوکسین‌ها همچنین باعث جهش سلولی در کبد می‌شوند. مشخص شده است که جهش سلولی در کبد در آفلاتوکسین B1 نسبت به آفلاتوکسین‌های G1، G2 و B2 قوی‌تر است. سایر تحقیقات روی حیوانات نشان می‌دهند که آفلاتوکسین‌ها احتمالاً بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارند و رشد را مختل می‌کنند. قرار گرفتن در معرض این ماده سمی از طریق غذا باید تا حد امکان پایین‌تر از حد مجاز باشد. اندازه گیری آفلاتوکسین در آزمایشگاه مواد غذایی انجام می‌شود. همچنین مقدار مجاز آفلاتوکسین در مواد غذایی طبق استاندار USDA سال 2006 براساس جدول زیر است:
| گونه‌ها | محصولات | حد مجاز |
| انسان | شیر | 0.5 bbp* |
| انسان | همه غذاها به جز شیر | 20 bbp |
| پرندگان و حیوانات شیرده | ذرت و سایر دانه‌ها | 20 bbp |
| تمام گونه‌های حیوانی | خوراک حیوانات به جز ذرت و سایر دانه‌ها | 20 bbp |
*bbp: قسمت در میلیارد
روش‌های اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی
تنها راهی که می‌توان فهمید میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی چقدر است، اندازه گیری به روش‌های آزمایشگاهی است. تست‌های آزمایشگاهی به شما کمک می‌کنند تا حد مجاز آفلاتوکسین را در محصولات خود بررسی کنید. به این ترتیب می‌توانید محصولاتی مطابق با استاندارهای بهداشتی تولید کنید. انجام تست‌های آزمایشگاهی برای اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی ضروری هستند و به شما اجازه تولید و فروش محصولات را می‌دهند. در ادامه به روش‌های اندازه گیری آفلاتوکسین در محصولات کشاورزی و مواد غذایی تجاری اشاره می‌کنیم:
1. کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)
کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا یک روش متداول است که برای جداسازی، شناسایی و تعیین مقدار آفلاتوکسین‌ها در مواد غذایی استفاده می‌شود. این آزمایش شامل عبور یک نمونه مایع از یک ستون با فاز ثابت است که اجزا را از هم جدا می‌کند. سپس آفلاتوکسین‌ها با استفاده از آشکارساز UV (ماوراء بنفش) شناسایی شده و مقدار آنها به درستی اندازه گیری می‌شوند.
2. سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم (ELISA)
سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم روشی سریع و مقرون به صرفه برای اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی است. در این تست از آنتی بادی‌های مخصوص آفلاتوکسین‌ها برای اتصال سم در نمونه استفاده می‌شود. سپس سم متصل شده با استفاده از یک واکنش رنگ سنجی شناسایی می‌شود. در نهایت، شدت رنگ نشان دهنده غلظت آفلاتوکسین است.
3. کروماتوگرافی لایه نازک (TLC)
کروماتوگرافی لایه نازک روشی ساده و ارزان برای غربالگری آفلاتوکسین در مواد غذایی است. نمونه روی یک لایه نازک از مواد جاذب در یک صفحه شیشه‌ای قرار می‌گیرد و با حرکت حلال به سمت بالا، آفلاتوکسین‌ها جدا می‌شوند. آفلاتوکسین‌های جدا شده در زیر نور UV (ماوراء بنفش) مشاهده می‌شوند تا مقدار آنها مشخص شود.
4. آنالیز فلورومتری (Flourometry)
این روش شامل اندازه گیری فلورسانس طبیعی آفلاتوکسین‌ها هنگام قرار گرفتن در معرض نور UV (ماوراء بنفش) است. شدت فلورسانس با غلظت آفلاتوکسین در نمونه غذا ارتباط دارد. این تست یک روش سریع و نسبتا ساده است، اگرچه دقت کمتری نسبت به دو روش قبل از جمله کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا یا سنجش ایمونوسوربنت مرتبط با آنزیم دارد.
5. طیف سنجی جرمی (MS)
طیف سنجی جرمی روشی بسیار دقیق است که آفلاتوکسین‌ها را با اندازه گیری نسبت جرم به بار مولکول‌های یونیزه شده تشخیص می‌دهد. این روش به این دلیل که مشخصات مولکولی را هدف قرار می‌دهد، قطعی‌ترین روش اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی است. همچنین زمان که طیف سنجی جرمی با تکنیک‌هایی کروماتوگرافی مانند HPLC ترکیب می‌شود، بالاترین دقت در تشخیص مقدار آفلاتوکسین‌ها را فراهم می‌کند.
6. کروماتوگرافی مایع – طیف سنجی جرمی (LC-MS)
کروماتوگرافی مایع – طیف سنجی جرمی یکی دیگر از روش‌های نوآورانه و کاربردی است که دو روش اصلی اندازه گیری آفلاتوکسین را با هم ترکیب می‌کند. پس از جداسازی آفلاتوکسین‌ها توسط کروماتوگرافی مایع، نسبت جرم به بار در طیف سنج جرمی شناسایی می‌شوند. این روش قادر به تشخیص سطح بسیار پایینی از آفلاتوکسین و تمایز بین انواع مختلف این ماده است و برای ماتریس‌های غذایی پیچیده عالی خواهد بود.
7. بیوسنسورها (حسگرهای زیستی)
حسگرهای زیستی دستگاه‌هایی هستند که یک عنصر شناسایی بیولوژیکی مانند یک آنتی بادی یا آنزیم را با مبدلی ترکیب می‌کند که پاسخ بیولوژیکی را به یک سیگنال قابل اندازه گیری تبدیل خواهد کرد. هنگامی که آفلاتوکسین‌ها به عنصر شناسایی متصل می‌شوند، مبدل یک سیگنال الکتریکی، نوری یا حرارتی متناسب با غلظت آفلاتوکسین تولید می‌کند. بیوسنسورها مزیت تشخیص سریع، هزینه کم، دقت بالا و قابلیت حمل را ارائه می‌دهند.
8. واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR)
واکنش زنجیره‌ای پلیمراز روشی غیرمستقیم برای اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی با شناسایی DNA کپک‌های تولید کننده آفلاتوکسین در نمونه‌های غذایی است. واکنش زنجیره‌ای پلیمراز به طور مستقیم سطح آفلاتوکسین را در غذا اندازه گیری نمی‌کند. این روش فقط وجود احتمالی کپک‌های تولید کننده آفلاتوکسین را نشان می‌دهد، اما همچنان دقت بالایی دارد.
اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی در آزمایشگاه رسوب آب
اگر در صنایع کشاورزی و تولید مواد غذایی فعالیت می‌کنید، این امکان را دارید برای اندازه گیری آفلاتوکسین در مواد غذایی از خدمات آزمایشگاه‌های رسوب آب نهایت استفاده را ببرید. ما یکی از پیشرفته‌ترین و مجهزترین آزمایشگاه‌های ایران داریم که از بروزترین استانداردها بهره می‌برند و با کادری مجرب و متخصص آماده ارائه خدمات به شما هستند. در آزمایشگاه ما می‌توانید از انواع روش‌های آزمایشگاهی برای تعیین کمیت آفلاتوکسین در محصولات کشاورزی و مواد غذایی استفاده کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر با تیم مشاوران ما با شماره ۷۷۶۴۶۱۰۲-۰۲۱ تماس بگیرید.