آزمایشات شیمیایی آب و فاضلاب
در آزمایشگاه های مختلف آزمایش های متفاوتی بر روی انواع آب ها از جمله آب آشامیدنی، آب چاه و یا آب فاضلاب انجام می گیرد. اما برخی از این آزمایش ها به صورت شیمیایی هستند که این آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب نیاز به آزمایشگاه های خاصی دارند که باید دارای تجهیزات مخصوص و مورد نیاز این آزمایشات باشند. آزمایشگاه رسوب آب همکار سازمان ملی استاندارد ایران، سازمان حفاظت محیط زیست ، سازمان دامپزشکی و دارنده گواهینامه 17025 آنالیز کامل آب و فاضلاب و پساب را به کمک استانداردهای روز دنیا را انجام می دهد.
آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب شامل آنالیز های متعددی هستند که از جمله این آزمایش ها می توان به اندازه گیری اسیدیته، رنگ، کدورت آب، سختی و میزان قلیایی بودن اشاره کرد. علاوه بر این اندازه گیری میزان برخی عناصر مختلف در آب مانند ازت، آهن، کلر، اکسیژن محلول، فسفات و منگنز نیز از جمله دیگر آزمایش هایی است که در آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب انجام می شود. همچنین آنالیز انواع آلاینده های آلی نیز توسط برخی از روش های دستگاهی در این آزمایشگاه ها آنالیز می شوند.
پارامترهای آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب
آب شرب آبی است که نوشیدن آن برای افراد ضرری ندارد. آب آشامیدنی پیش از استفاده باید مورد سنجش های فیزیکی، شیمیایی و میکروبی قرار گیرد تا سلامت آن برای استفاده، تایید گردد. در برخی مناطق از آب چاه نیز استفاده های متعددی می شود. اگر از این آب به عنوان آب نوشیدنی نیز استفاده گردد، باید پیش از استفاده تمام آزمایشات بر روی آن صورت گیرد. مشخص شدن کیفیت آب مساله مهمی است که به نوع مصرف از آن آب بستگی دارد. به عنوان مثال آب چاهی که قرار است به منظور آشامیدن مورد استفاده قرار گیرد باید تحت سنجش پارامترهای موجود در استاندارد ۱۰۵۳ آب شرب، قرار گیرد. در برخی مواقع نیز از آب چاه به منظور استفاده در استخر پرورش ماهی بهره گرفته می شود که در این صورت باید پارامترهای موجود در استاندارد ۸۷۲۶ مورد سنجش واقع شوند.
پارامترهای آزمایش آب دارای انواع مختلفی هستند که هر یک از این پارامترها در آزمایش آب آشامیدنی، آزمایش آب چاه و آزمایش آب فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرند. از این پارامترها در آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب می توان به پارامترهای عمومی، میکروبی و همچنین پارامترهای کنترل تصفیه خانه و طراحی تصفیه خانه اشاره کرد، که در ادامه این پارامترها را به طور خلاصه بررسی خواهیم کرد.
برخی از پارامترهای موجود در آزمایشات آب و فاضلاب عمومی هستند. به این منظور که این آزمایشات برای هر نوع از آب مانند آب آشامیدنی، آب چاه و یا آب فاضلاب باید اندازه گیری شوند. از جمله این آزمایش ها می توان تست های pH،TSS و TDS را نام برد. پس از اندازه گیری پارامترهای عمومی و مشخص شدن نتیجه آزمایشات، کیفیت کلی آب مشخص خواهد شد. البته لازم به ذکر است که این آزمایشات عمومی نمی توانند تعیین کننده نهایی برای طرح ریزی استفاده آب باشند. پس از آزمایش پارامترهای عمومی برخی پارامترهای دیگر نیز که با توجه به نوع استفاده پیش بینی شده از آب تعیین شده اند، مورد سنجش قرار می گیرند. به عنوان مثال از این آزمایش ها می توان اندازه گیری کاتیون، آنیون و یا سختی آب را نام برد.
پارامتر بعدی که در آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب مورد سنجش قرار می گیرد پارامترهای میکروبی هستند که با توجه به میزان احتمال آلودگی، باید مقدار توتال و فکال کلیفرم میکروب ها مورد سنجش قرار گیرد. در این مرحله، آزمایشات شیمی و میکروبیولوژی آب و فاضلاب انجام می گیرد. پس از سنجش تمام پارامترها باید نتایج آزمایشات را با استاندارد آزمایشات آب و فاضلاب مقایسه کرد. هر کشور ممکن است استانداردهای موجود مخصوص به خود را داشته باشد. بنابراین کاربران می توانند به کمک مراجعه به سایت سازمان ملی استاندارد ایران به تمامی استانداردهای موجودی که در کشور ایران درباره آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب وجود دارد دست یابند. همچنین افراد می توانند با کمک دانلود کتاب راهنمای آزمایش آب و فاضلاب از استانداردهای آزمایشات و همچنین نحوه انجام آزمایش ها آگاه شوند.
به همین ترتیب در برخی مواقع لازم است که علاوه بر پارامترهای میکروبی و پارامترهای عمومی در آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب برخی پارامترها مانند فلزات سنگین، هیدروکربن ها و همچنین سموم کشاورزی نیز مورد سنجش واقع شوند. از جمله فلزات سنگین می توان به سرب، نقره، کادمیوم، جیوه، کبالت، آرسنیک، مس، باریوم، سلنیوم و آهن اشاره کرد. هر یک از این عناصر دارای آثار تخریبی خاصی هستند و وجود درصد بالای آن ها می تواند برای انسان ها، آبزیان و یا حیوانات خطر آفرین باشد. همچنین از هیدروکربن ها نیز می توان به مواد آلی فرار و نیمه فرار و همچنین ترکیبات کلرینه شده و هیدروکربنی حلقوی اشاره کرد.
پارامترهای دیگری در آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب وجود دارند که در کنترل تصفیه خانه و یا طراحی تصفیه خانه مورد استفاده قرار می گیرند به این منظور که اگر کاربران در حال برنامه ریزی تصفیه آب و فاضلاب هستند، باید آزمایشات جارتست را انجام دهند. به این دلیل که این آزمایشات بسیار تعیین کننده و مهم می باشند. علاوه بر آن لازم به ذکر است که آزمایشات آب و فاضلاب در تصفیه خانه ها باید به صورت مداوم انجام شود. به این دلیل که هر دوی آب و فاضلاب موادی سیال هستند و در مواقع مختلف سال ممکن است تحت تاثیر انواع ورودی ها و نشتی های متفاوت و جدید قرار گیرند. بنابراین هیچگاه نمی توان از سالم بودن آبی که یکبار تست بر روی آن انجام شده است، مطمئن بود و باید این پارامترها بصورت دوره ای مورد بررسی قرار گیرند.
علاوه بر این برخی پارامترهای کنترل تصفیه وجود دارد که اندازه گیری این پارامترها برای دستگاه های نظارتی و راهبران مورد نیاز می باشد. به وسیله اندازه گیری پارامترهای کنترل تصفیه خانه می توان به راحتی نتیجه اعلام کیفیت را بررسی کرد.
بررسی سمیت منابع آب
در اثر تخلیه انواع فاضلاب های خروجی صنایع مختلف، آلودگی منابع آبی پیش می آید و این مسئله بر ارگانیسم های زنده محیط زیست آبی اثر گذار خواهد بود. بنابراین در پاسخ به این سوال که آزمایش سمیت در منابع آب چیست باید پاسخ داد که به منظور ارزیابی برخی اثرات بالقوه این آلاینده های موجود در منابع آبی برخی آزمایش های فیزیکی و شیمیایی انجام می شود که مشخص کند آلاینده های موجود در آب تا چه میزان بر حیات آبزیان اثر گذار خواهند بود. لازم به ذکر است که علاوه بر این آزمایشات از برخی آزمون های زیستی هم می توان برای ارزیابی اثر این آلاینده ها استفاده کرد که تکمیل کننده آزمایش های شیمیایی آب و فاضلاب و همچنین آزمایشات فیزیکی هستند.