روش سوکسله یک تکنیک کلاسیک و شناخته شده برای تعیین میزان چربی خام در نمونههای غذایی از طریق استخراج با حلال است. اندازه گیری چربی مواد غذایی به روش سوکسله با وجود زمان بر بودن، به دلیل دقت و تکرارپذیری مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان یک مرجع استاندارد در آزمایشگاههای تجزیه و تحلیل مواد غذایی در سراسر جهان استفاده میشود. توانایی این روش در ارائه اندازه گیریهای دقیق از میزان چربی برای اطمینان از کیفیت محصول و رعایت استانداردهای تغذیهای بسیار مهم است. در این بررسی در مورد اهمیت و نحوه اندازه گیری چربی مواد غذایی به روش سوکسله صحبت میکنیم.
روش سوکسله چیست؟
روش سوکسله (Soxhlet extractor) یک تکنیک آزمایشگاهی است که در سال 1879 توسط فرانتس فون سوکسله برای استخراج ترکیبات خاص از مواد جامد با استفاده از یک حلال توسعه داده شد. این روش به ویژه زمانی مؤثر است که ترکیب مورد نظر حلالیت محدودی در حلال داشته باشد و ناخالصیها نامحلول باشند. این دستگاه از سه جزء اصلی تشکیل شده است: یک بالن تقطیر حاوی حلال، یک محفظه استخراج که یک انگشتک حاوی نمونه جامد را در خود جای داده است و یک کندانسور.
در طول اندازه گیری چربی مواد غذایی به روش سوکسله، حلال تا حد رفلاکس گرم میشود و باعث میشود بخارات آن به داخل کندانسور بالا بیایند و در آنجا خنک شده و به داخل محفظه استخراج چکه کنند. با تجمع حلال، نمونه جامد را غوطه ور میکند و ترکیبات هدف را حل میکند. هنگامی که محفظه تا سطح معینی پر شد، حلال که اکنون حاوی ترکیبات استخراج شده است، دوباره به داخل بالن تقطیر منتقل میشود.
این چرخه چندین بار تکرار میشود و امکان استخراج کارآمد را بدون نیاز به حجم زیادی از حلال فراهم میکند. پس از فرآیند، حلال موجود در بالن را میتوان تبخیر کرد تا ترکیب استخراج شده جدا شود. روش سوکسله به دلیل توانایی اش در استخراج کامل با حداقل استفاده از حلال، به طور گسترده در زمینههای مختلف از جمله آنالیز محیطی، شیمی مواد غذایی و استخراج محصولات طبیعی مورد استفاده قرار میگیرد.
اهمیت اندازه گیری چربی مواد غذایی به روش سوکسله
روش استخراج سوکسله سنگ بنای علوم غذایی برای تعیین دقیق محتوای چربی خام در محصولات غذایی مختلف است. این تکنیک شامل شستشوی مکرر یک نمونه غذایی خشک و آسیاب شده با یک حلال، معمولاً اتر نفتی یا دی اتیل اتر، برای استخراج ترکیبات محلول در چربی مانند تری گلیسیریدها، فسفولیپیدها و ویتامینهای محلول در چربی است. سپس چربی استخراج شده به صورت وزنی تعیین مقدار میشود و اندازه گیری دقیقی از محتوای چربی نمونه ارائه میدهد.
این روش به طور گسترده توسط سازمانهایی مانند انجمن شیمیدانان تحلیلی رسمی (AOAC) شناخته شده و استاندارد شده است و اغلب به عنوان مرجعی برای اعتبارسنجی سایر تکنیکهای تجزیه و تحلیل سریع چربی استفاده میشود. دقت آن برای برچسب گذاری تغذیه ای، کنترل کیفیت و رعایت مقررات در صنایع غذایی بسیار مهم است.
به عنوان مثال، در تولید گوشت، مشخصات محتوای چربی برای طبقه بندی محصول و تجارت بین المللی حیاتی است. روش سوکسله با وجود زمان بر بودن و نیاز به استفاده قابل توجه از حلال، همچنان یک تکنیک قابل اعتماد و مطمئن برای تعیین چربی است و ثبات و دقت را در ارزیابیهای کیفیت مواد غذایی تضمین میکند.
نحوه اندازه گیری چربی مواد غذایی به روش سوکسله
روش استخراج سوکسله یک تکنیک استاندارد و پرکاربرد برای تعیین میزان چربی خام در نمونههای غذایی است. این روش شامل مجموعهای از مراحل است که اندازه گیری دقیق و قابل اعتماد میزان چربی را تضمین میکند. در ادامه به مراحل اندازه گیری چربی مواد غذایی به روش سوکسله اشاره میکنیم:
- آماده سازی نمونه: با وزن کردن دقیق تقریباً 2 تا 5 گرم از نمونه غذای خشک و آسیاب شده شروع کنید. نمونه را در یک انگشتک استخراج سلولز متخلخل قرار دهید.
- خشک کردن نمونه: نمونه را در فر با دمای حدود 102 درجه سانتیگراد به مدت حدود 5 ساعت خشک کنید تا رطوبت آن که میتواند در فرآیند استخراج اختلال ایجاد کند، از بین برود.
- تنظیم دستگاه: انگشتک حاوی نمونه خشک شده را در استخراج کننده سوکسله قرار دهید. استخراج کننده را به یک بالن ته گرد حاوی تقریباً 90 تا 150 میلی لیتر اتر نفتی، یک حلال رایج برای استخراج چربی، متصل کنید. یک کندانسور را به بالای استخراج کننده وصل کنید تا بخارات حلال متراکم شده و به محفظه استخراج بازگردند.
- فرآیند استخراج: حلال را در بالن با استفاده از یک منتل گرمایشی یا حمام آب گرم کنید. حلال تبخیر میشود، به داخل کندانسور میرود و در آنجا خنک و متراکم میشود، سپس به داخل انگشتانه حاوی نمونه میچکد. حلال در محفظه استخراج جمع میشود، نمونه را غوطه ور میکند و چربیها را حل میکند. هنگامی که محفظه تا سطح خاصی پر شد، به طور خودکار دوباره به داخل بالن سیفون میشود و چربیهای حل شده را حمل میکند. این چرخه به طور مداوم تکرار میشود.
- مدت زمان استخراج: فرآیند استخراج را حدود 6 تا 8 ساعت ادامه دهید تا از استخراج کامل چربی از نمونه اطمینان حاصل شود.
- حذف حلال: پس از استخراج، بالن حاوی حلال و چربیهای استخراج شده را خارج کنید. با قرار دادن بالن روی حمام آب جوش، حلال را تبخیر کنید.
- خشک کردن عصاره: بالن را به مدت حدود یک ساعت در فر با دمای 105 درجه سانتیگراد قرار دهید تا هرگونه حلال باقی مانده حذف شود. سپس، بالن را به یک دسیکاتور منتقل کنید تا تا دمای اتاق خنک شود.
- وزن کردن و محاسبه: برای تعیین میزان چربی استخراج شده، قبل و بعد از استخراج، بالن را وزن کنید. درصد چربی خام را با استفاده از فرمول زیر محاسبه کنید:
% چربی خام = ((وزن پس از استخراج – وزن قبل از استخراج) / وزن نمونه) × 100
اندازه گیری چربی مواد غذایی به روش سوکسله در آزمایشگاه رسوب آب